Lexicografisch of logomaan manifest

Uit Leapedia
Versie door 145.48.224.201 (Overleg) op 6 jul 2015 om 12:32

(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)
Ga naar: navigatie, zoeken

Een lexicografisch of logomaan manifest.

Mijn bezwaar tegen het schrijven van een manifest. Of hoe ik woorden naar mijn eigen hand zet. En mijn bezwaar tegen mijn eigen aanpak in het schrijven nu. En of ik een kletskous of krankzinnige ben.

Een manifest hoort duidelijkheid te geven, uitspraken te doen. Ik hou er niet van om definities te geven, helemaal niet als ze overgenomen worden uit een woordenboek, al zijn diezelfde woordenboeken voor mij van grote waarde.

Woordenboeken, en de daarin te vinden omschrijvingen doen zich altijd zo objectief en zeker voor, terwijl daar nogal wat op af te dingen is.

Zo eens per jaar komt VanDale met een nieuw rijtje woorden. Zo’n beetje iedereen heeft daar dan een mening over. Denk aan het woord ‘swaffelen’, moet dat nou? “ik vind dit geen mooi woord, want ik heb er wat ethische bezwaren tegen” Zo’n lexicografisch instituut verschuilt zich achter: ja, maar deze woorden zijn dit jaar veel gebruikt. En zeggen iets over onze tijd. Gewoon een observatie. Daar is ook nog wel wat op af te dingen. Zo zocht ik het woord kankerwijf op in de VanDale. Geen treffers. Vreemd, want volgens mij was dit altijd een gangbaar scheldwoord. Het is inherent aan scheldwoorden dat ze niet aardig zijn. Maar schijnbaar is er toch een bepaald ethisch besef binnengeslopen: het is te onaardig om met kanker te schelden, dus we nemen dat woord maar niet meer op. Hoezo objectief? De rest van de woorden prikkelden mijn verbazing. Zo werd het woord mediahoer opgenomen. Een merkwaardige keuze eigenlijk. In- en in seksistisch ook. Vrouwen die wat vaker in de media komen zijn hoeren. Vrouwen die aandacht krijgen zijn hoeren (terug in je hok, jij!) Voor mannen bestaat een dergelijk woord niet. Goed, we kennen het woord media-geil, maar dat is niet meer dan een populaire omzetting van het woord aandachtswellust.

Ik ben aan het uitweiden. Of zal ik zeggen: omtrekkende bewegingen aan het maken. Een manifest moet duidelijkheid scheppen. En daar hou ik niet van. Verwarring, dat is fijn.

Hoe verhoudt die helderheid zich ten opzichte van de verwarring?

Eens zien of ik wat medestanders kan vinden. Misschien kan ik me er wel achter verschuilen. Mijn geliefde Liddle en Scott haal ik erbij. Virtueel dan he. Manifest: met de hand geslagen. Oeps. Achja, als ik de af en toe gewelddadige trekjes in mijn werk wil verdedigen dan noem ik dat gewoon. Ik ben wel een fundamentalist trouwens. Waar is dat –festus van afgeleid? Het incomplete – fendo, vlg. infendo en defendo; onveilig gemaakt, verstoord, onrustig. Van dezelfde stam als het Griekse ‘Theinw’: hard raken, verwonden. Het wordt steeds beter, vindt u ook niet? Ik ga nog even door. Manus, dat moet niet zoveel problemen geven. Hand, greep (denk aan ons woord emancipatie). Een hand, ook als maat. Manus en maat hebben dezelfde stam. Meten en maan ook. En maand. Klopt dat? Volgens L&S wel. Verder is er een discussie over. Het klinkt plausibel. Leuk, zo kom ik ook weer bij menstruatie. De hele taal tot een kreet reduceren, dat zou wat zijn. Dan spreken we niet meer over oerknal, maar oerkreet. Maaaaaaaaa! Of roep ik dan stiekem toch naar mijn moeder? Ze is weer net terug uit Frankrijk, ik zou het kunnen doen. Welke richting zou ze gevolgd hebben? Haar neus achterna? In het Hebreeuws betekent neus ook woede. Denk maar aan trillende neusvleugels als iemand heel boos is. Welke richting zou je volgen als je woedend bent? Handleiding, handreiking, goh, nou zijn we zo weer bij richtingen uit gekomen. De Oriënt, afgeleid van het woord ‘opgaan’, daar waar de zon op gaat. Helaas hebben we niet zo’n mooi woord voor maan. Of wel. Ach ja, de één krijgt de tijd, de andere de richting.

Het woord manie hoort er helaas niet bij. Of toch? Ik vind dat het kan. Mania (Latijn) “ziekte van het vee”. Daar kan ik ook nog wel wat mee. Lea wordt ooit vertaald met ‘wilde koe’, dan zou best kunnen. En Maria Magdalena, mijn andere naamgever, daaruit gingen zeven duivels, in de vorm van dolle varkens. Ik zie wel een verband. Ik vraag me weleens af of ze echt allemaal weg zijn gegaan, die varkens. Mainesthai: gek worden, razen. ‘mhnis’; toorn, razernij (van de goden. gewelddadig spul zeg). Ik heb geen idee meer waar dit op uitdraait. Het lijkt wel of ik ergens in het zoeken een verkeerde afslag heb genomen. Waar is die richting als je hem nodig hebt? Maar ok, even naar dat woord. Een passieve uitgang (of is het gewoon deponent, hoe zat dat ook al weer, ik had dat wat beter bij moeten houden ), maínesthai. “ik word gek gemaakt?”, of ben ik gewoon gek gemaakt, tot stand gekomen? Misschien zegt het wel iets over mijn oorsprong. Het zou kunnen, maar ook hier wil ik niets met zekerheid zeggen. Enige gekheid is trouwens wel genetisch doorgegeven. Mijn oma was manisch depressief. Ik ben alleen maar depressief. Ik bedoel, niet altijd hoor. Je snapt m. Ik denk dat ik even een paar bladzijden terugblader in L&S. Of L&S even afsluiten, en gewoon in een boek kijken. Dan waaier ik niet zo uit. Kennis vervliegt, dat blijkt maar. Hoe zat dat nou ook alweer. En waarom heb ik mijn Griekse grammatica ooit uitgeleend? Dat weet ik trouwens wel, mijn vader wilde het lenen, terwijl ik dat eigenlijk niet wilde. Hij zit nogal graag in mijn vaarwater: als ik iets doe, dan wil hij dat ook. Daarover zou ik verder niet uitweiden. Microsoft Word staat het trouwens niet toe dat ik ‘-wijden’ schrijf i.p.v. ‘-weiden’. Jammer, ik vind zo’n verdubbelde wijdte wel leuk. Manomai (en niet manethai) is trouwens niet passief zie ik net, het is ‘mediaal’. Het Nederlands bezit zo’n aparte klasse niet. Ik had een heel klein beetje gelijk, er bestaat geen actieve vorm van, maar toch is dat niet hetzelfde als een deponent werkwoord. Dacht ik. Door het googlen raak ik verder wel in verwarring. Ik kom een lijstje met nieuw-griekse werkwoorden tegen waarbij het mediale werkwoord voor slapen ook deponent wordt genoemd, terwijl het mediaal is. Ik moet me inhouden om dit niet even uit te gaan zoeken. Opa woont in Griekenland, misschien weet hij het. Dat is een gedachte tegen beter weten in, hij neemt volgens mij niet eens de moeite om de voor hem nieuwe taal te leren. Mooi gevalletje klok en klepel. Toch vond ik mijn lezing ook wel leuk. ’t Geeft zo een nieuwe betekenis. Fouten maken loont, dat blijkt. Helaas doe je dat niet zo snel expres. Daarvoor zijn we allemaal te braaf opgevoed: VWTPG Lea! Geen fouten tegen basiskennis. Nee meneer, klopt meneer. Ik werd ook nog een beetje in verwarring gebracht door de opstellers van het lemma in etymologiebank.nl, zij schreven het met de uitgang ‘-thai’, fout dus, maar daardoor ging het zoeken ook nog wat trager. Onbetrouwbare informatie plus zelfgemaakte fouten, oeioei. Fietsinstelling, penminister, huurvrouw: mooie verbindingen die je als ‘native speaker’ niet zou maken, ze zouden kunnen kloppen. Helaas heb ik ze niet zelf bedacht, dat heeft meneer Chahid gedaan. ‘Al-les hij wordet beter’ bleef er ook in. Hij hechtte nogal aan zijn eigen zinsstructuur en de keurig uitgesproken l-s en d-t. Nederlanders doen dat hooguit met mel-luk.

Ik kwam ook nog wat positievere betekenissen tegen. Geestverrukking, kijk dat vind ik nou weer leuk. Obsessies. Ondertussen word ik wel een beetje moe van mezelf. Moet dat nou weer zo lang door gaan? Ja, dat moet. Misschien moet ik me als bacchant gedragen, een te grote hoeveelheid wijn drinken en straalbezopen nog meer gaan schrijven, vreemde verbanden leggen en uitzinnig zijn.

Drinken en feestjes, dat past wel bij elkaar. Nog een mooie oneigenlijke vertaling voor het eerder genoemde – festus is feest. Laten we er een feest van maken.

at a glance from the cup-bearer i gulped the whole cup of wine in one draught and thus got intoxicated. o'divine mercy pardon my slip from grace as my eagerness for wine drinking pushed me in committing this error.--- the whole universe is in a state of drunkeness; the day, the night, the dawn, the dusk, everything is perpetually intoxicated. even the wine cup and wine bottle are drunk. And this is all a result of your bashful eyes. (Nusrat Fateh Ali Kahn: Yeh jo halka)

Wat is dit nu weer voor onnodige inlas? Straks gaan zeuren over gestolde betekenissen en nu nog even over dronkenschap? Waarom moet deze tekst erbij? Schrijf je eigen teksten.

’t Is nog niet warrig genoeg. Er kunnen nog best wat schepjes bovenop. Het woord DBR kan zowel voor woord, spreken als bijen worden gebruikt, de meisjesnaam Debora heeft dezelfde stam. De relatie tussen spreken en het gezoem van bijen: een overdaad aan stemmen, kletspraat, geroddel, onzin etc. Wel mooi, jammer dat die betekenissen zo gestold zijn. Ik wil de boel opstoken, de dikke waslagen laten smelten en wegkrabben, wat fundamenten verwijderen om zo oude en nieuwe structuren opnieuw te kunnen zien. Ik wil vergeten en herinneren, vertellen en hervertellen.

Ik dacht eigenlijk altijd dat dat ‘mhnos’ met een herinnering te maken had. Laat ik dat nog eens nakijken. Grieks: hevige aandrang van het gemoed, onstuimigheid, verlangen, levenskracht en nog zo een hele rij betekenissen. Latijnse verbastering ‘mens, mentis’. Die betekenissen zijn een stuk minder leuk. Waarschijnlijk kun je daar ook wel een boek over schrijven, maar laat ik dat maar uit mijn hoofd laten. Verstand, gedachte, herinnering. Mentis sua esse, bij zijn verstand zijn. Daar lijkt het in dit stuk steeds minder op. Loop naar de maan. Van datzelfde ‘mens’ is ook nog moneo afgeleid, vermanen. Als we nog even doorgaan, het woord monitor is er ook van afgeleid, net monster. Je kunt maar beter compleet zijn. Wie trekt mijn beweringen na?

Nog één festus, dan laat ik het erbij. Pompeïs Festus, een bekende lexicograaf. Die zou er vast niet zo’n puinhoop van gemaakt hebben. Zijn werk is nog steeds na te lezen: Leve Archive.org: https://archive.org/details/deverborumsignif00festuoft